Interview met Auke en Piet Kulderij

Door Rogier Schravendeel

Afgelopen vrijdag 2 juli 2021 interviewden wij Auke en Piet Kulderij. We kwamen het volgende te weten.

Piet is afkomstig van een familie van Hugenoten, die in 1672 uit Frankrijk naar het Noorden moesten vluchten vanwege het verbod op de protestantse godsdienst. De grootvader van Aukje kwam van Antwerpen naar Leeuwarden als ´blauwevakkenschuurder´. Dat heeft te maken met het schuren van stoepen van een bepaald type natuursteen.

Piet en Auke worden allebei in 1932 geboren. In 1943 komt Piet met zijn ouders en zuster vanuit de Lombokstraat in de Indische Buurt in Betondorp te wonen. Piets vader is eigenlijk bakker, maar weet het eind jaren twintig tot tramcondocteur te schoppen: een betere en vooral vaste baan, waarmee het gezin zonder kleerscheuren door de crisis komt. Moeder is coupeuse. Beiden zijn heel links van oriëntatie, maar zonder lid te zijn van een partij of een specifieke verzuilde krant (Het Volk of De Tribune) te hebben. Ze zijn beiden afgevallen van het protestantse geloof.

Aukje wordt geboren in Leeuwarden, waar haar vader bij Koopmans meelfabrieken werkt, en komt in 1953 naar Amsterdam om in een hotel-restaurant te gaan werken. De ouders van Piet overlijden in die periode op jonge leeftijd. Om recht te blijven houden op het huurhuis, samen met zijn zuster, wordt in samenspraak met de bestuurders van Eigen Haard een plan gemaakt. Piet, die al meerderjarig is, mag in het huis blijven zitten als hij zo spoedig mogelijk trouwt. En zo komt Auke in Piets beeld, die via kennissen (groentezaak Anink in de Brinkstraat, waar nu de pedicure zit) op een familiefeestje Piet tegenkomt. Ze trouwen in 1955.

Er zijn in die tijd vijf lagere scholen in Betondorp: vier openbare scholen en één christelijke school, de Groen van Prinsterer, waar Johan Cruijff later nog op zal zitten. Piet, die vanaf 1943 tot 1945 op de Watergraafsmeerschool gezeten heeft – de Joodse kinderen zijn dan inmiddels al weggevoerd – gaat na de oorlog naar de grafische school, waar hij wordt opgeleid tot typograaf. De kinderen van Auke en Piet – een dochter en een zoon – zullen later ook op de Watergraafsmeerschool zitten, na eerst naar de kleuterschool De Merel aan de Zaaiersweg zijn geweest. Vandaag de dag zijn er helaas helemaal geen scholen meer in Betondorp.

De kinderen komen in de jaren vijftig en zestig nauwelijks Betondorp uit. Het hele sociale leven speelt zich af in het dorp zelf. Het is ook echt spannend voor de kinderen om naar de middelbare school te gaan. In de buurt barst het van de kleine ondernemers, die onderling de vakantieperiode afstemmen, en de kinderen spelen behalve in de speeltuin ook heel veel op straat. Daar komt langzaam maar zeker verandering in wanneer de auto de straten gaat opeisen. Steeds meer Betondorpers kunnen zich een automobiel veroorloven en op die manier worden de kinderen langzaam maar zeker van de straat af gedrukt.

Een andere belangrijke ontwikkeling is de komst van de supermarkt. Zoals gezegd hadden de vele kleine winkeliers een belangrijke rol in de buurt. Ze organiseerden al dan niet in verenigingsverband heel wat af. Hart van het dorp was het Meerhuis (waar nu de hindoetempel zit). Hier werden optredens georganiseerd door buurttoneelverenigingen, oefende de harmonie, trad een accordeonorkest op etc. Ook Rita Corita en Zwarte Riek waren wel eens in het relatief kleine zaaltje te bewonderen. Een ander belangrijk gebouw in het hart van Betondorp was in die dagen het Brinkhuis, waar de buurtbibliotheek in gevestigd was. Die werd later nog even vervangen door een bibliobus. Tegenwoordig is welzijnsorganisatie Dynamo in het Brinkhuis gevestigd.

Er waren nog meer centrale voorzieningen die in de loop der tijden al dan niet gesloten werden. Verdwenen is het postkantoortje, alhoewel op Brinkstraat 25 (Oosterwaal) tot sluiting onlangs nog een afgiftepunt gevestigd was. De apotheek is altijd gebleven. Ook is er nog steeds een politiepostje met tegenwoordige wijkagent Monique.de Boer. Ovaart.Auke en Piet herinneren zich nog allerlei optochten met kinderen die gehouden werden, en natuurlijk het befaamde Bessenfeest. Het Bessenfeest werd door woningbouwvereniging Eigen Haard georganiseerd, en kinderen van 6-12 uit heel Amsterdam waren welkom om in de zomer rode bessen (aalbessen) te komen eten in de Tuin. Een vorm van het Bessenfeest wordt nog steeds georganiseerd door Theo en Marion van Buurtparticipatie Betondorp. Een heel bijzondere gebeurtenis was de wielerronde van Betondorp, die in de jaren vijftig een aantal malen werd gehouden. Zoiets zou vanwege de veiligheid nu niet meer kunnen. Er werd veel gevoetbald op straat. Wie een leren bal had, was populair. Ook de speeltuin werd veel gebruikt. Zwemmen kon je in de Weespertrekvaart, vroeger Keulsevaart genoemd.

Ooit waren er 57 winkels in Betondorp. Die tijd is wel lang voorbij. Eerst verdrong de supermarkt de meeste van hen. En daarna verdwenen de supermarkten. Er was vroeger veel meer contact met de bestuurders dan nu. De verenigingen hadden direct contact met de stedelijke bestuurders en politici. Met de stadsdelen kwam daar definitief de klad in. Vandaag de dag is het nauwelijks meer mogelijk contact met de gemeente te krijgen.

Nog even terugkomend op de bouw van Betondorp, dat vroeger Tuindorp Watergraafsmeer genoemd werd. Betondorp was een naam die Amsterdammers aan het Tuindorp gaven, maar geen officiële naam. Er waren vijf soorten woningen, van verschillende architecten. Er was een type bij, met name in de Oogststraat, dat zo slecht was dat het direct al begon te vervallen. De rest werd in de jaren tachtig grondig opgeknapt. Het hele dorp is nu monument. Er mag niets meer veranderd worden. Het is alleen jammer dat er veel mensen zijn die weinig tot niets aan hun tuin doen, of er hooguit tegeld neerleggen. Vroeger was het zo dat alle huizen een heg voor de deur hadden, die door Eigen Haard werd onderhouden. Alles in de buurt was huur. Woningbouwverenigingen waren Eigen Haard, Algemeen (nu Stadgenoot) en de Gemeentelijke Woningdienst (nu Ymere).

Er is de afgelopen 78 jaar veel veranderd. Vooral de auto’s en de komst van supermarkten hebben Betondorp een heel ander aangezicht gegeven. Toch zijn er zeker ook dingen verbeterd. Zo ziet de Brink er tegenwoordig erg mooi uit. Alleen wat meer winkels in Betondorp: dat zou wel prettig zijn.