De actiegroep Wegwezen dient in juli 1981 een bezwaarschrift in tegen de aanleg van het oostelijk deel van de Ringweg A10. De geluidshinder voor woningen zal ontoelaatbaar toenemen als de weg wordt aangelegd. Daarbij zal er groen verdwijnen nabij Betondorp en valt te vrezen dat de aanleg van het beoogd dijklichaam van de weg de funderingen van de Betondorpse woningen ernstig zal verstoren. Verkeersvoordeel verwacht de actiegroep niet van de ring. Zoals bekend is deze er echter toch gekomen.
Waar in 1960 maar liefst 25% van de Betondorpers bejaarden zijn (in tegenstelling tot 10% elders in de stad), blijkt dat percentage in 1983 inmiddels opgelopen te zijn tot 36,8%. In tegenstelling tot andere delen van de stad lijkt de opmars van nieuwe bewoners – studenten, krakers, immigranten – nog niet echt op gang te zijn gekomen. Voor hen is Betondorp nog een tamelijk gesloten bolwerk. Betondorp is daarmee veruit de meest bejaarde wijk van Amsterdam. Tuindorp Nieuwendam komt met 30,5% op een goede tweede plaats.
Inmiddels is vandaag de dag (2022) het aantal bejaarden in de wijk weer aardig wat gedaald. Het is nu nog 24,16% en Betondorp is daarmee niet langer de wijk met het hoogste percentage aan mensen boven de 65. Dat is nu Buitenveldert, nl. 26,41%. Derde is Tuindorp Nieuwendam met 23,18%. Het minste bejaarden in Amsterdam kent IJburg Oost. Het percentage is daar zelfs 0%. Ook Amstel III/Bullewijk, met maar 1% bejaarden, IJburg Zuid (4%), het Zeeburgereiland (4%), Zuidas (4%), IJburg West (5%) en Sloterdijk (5%) hebben een laag percentage bejaarde bewoners.
Wanneer mevrouw Witstijn (60) uit Betondorp in maart 1984 getuige is van een overval door twee straatrovers, waarbij iemand een tas ontstolen wordt en geen van de toeschouwers een vinger uitsteekt, wordt zij woedend. Zij gaat met een in de snelheid gecharterde auto de overvallers achterna, laat ze klemrijden en sleept er een de auto in. De andere overvaller wordt door mevrouw Witstijn bij de arm genomen en ingeleverd bij bureau Linnaeusstraat. Althans, dat is de bedoeling. Bureau Linnaeusstraat is echter op dat moment onbemand. Er wordt niet open gedaan en blijkbaar zijn de bijbehorende agenten op dat ogenblik iets anders aan het doen. Een en ander leidt er toe dat de man weet te ontsnappen. De andere overvaller zit echter nog steeds vast in de auto. Deze wordt door mevrouw Witstijn en chauffeur dan maar afgeleverd bij bureau IJtunnel, dat gelukkig wel open blijkt te zijn. Hoe het verhaal van beide straatrovers voor de rechter verder is gegaan weten we niet, maar wel wordt mevrouw Witstijn uitgebreid gehuldigd in de Telegraaf, op de foto hieronder met twee agenten. Witstijn wordt door de krant liefkozend ‘Pepper’ genoemd, naar de rol van Angie Dickingson in een dan beroemde politieserie Police Woman, die door de TROS op dat moment werd uitgezonden als Pepper.
Het hoofdkwartier van het Amsterdams Speeltuin Verbond is sinds jaar en dag gevestigd op de Zaaiersweg in Betondorp, wanneer in 1984 het al jaren durende ongenoegen uitbreekt in een stortvloed aan publiciteit in de Amsterdamse media. De Amsterdamse CPN-wethouder van Jeugdzaken Roel Walraven weet de clubs niet meer in de hand te houden. De wereld van de speeltuinenverenigingen, die gekenmerkt worden door familiebanden en vriendjespolitiek, kan zich op geen enkele manier meer verenigen met de manier waarop het ASV de ruim binnenkomende gelden onder de leden verdeelt. Ook de ABVA-KABO is zich inmiddels in de strijd gaan mengen en eist maatregelen tegen de familie Neysssel, die de leiding van de ASV grotendeels in de hand hebben en volgens de aantijgingen op een onvoorstelbaar eigenwijze en ook partijdige wijze de zaken leidt. Vader en zoon Neyssel spannen op hun beurt inmiddels een kort geding aan tegen de ambtenarenbond aan en wensen dat die hun in hun ogen onjuiste aantijgingen publiekelijk intrekken.
De totale chaos die aan het ontstaan is in de Amsterdamse speeltuinwereld dwingt Walraven in te grijpen. B&W besluiten op korte termijn een interim-manager met grote bevoegdheden aan te stellen. Deze moet orde scheppen in de chaos van de Amsterdamse speeltuinverenigingenwereld. Daarbij is het bestuur van de ASV dringend aangeraden en bloc af te treden. Weliswaar is de ASV een onafhankelijke vereniging, maar bijna voor 100% van Amsterdamse subsidie afhankelijk. Het bestuur van het Centraal Bureau van de ASV treedt inderdaad collectief af. Al spoedig fuseert het verbond met de Federatie van Kinderverenigingen en het R.K. Amsterdams Speeltuinen Verbond tot OSKA, de Organisatie van Speeltuin- en Kindervereniging Amsterdam.
Wanneer in februari 1986 een aantal Kamerleden op bezoek is in Betondorp, en men de lunch in het buurthuis aan de Brink wil gaan gebruiken, worden ze onverwacht overvallen door activisten van een groot aantal actiecomité’s, die de lunch meenemen van de Kamerleden meenemen om die zelf te gaan opeten. De motivatie van de actievoerders is dat vooral ouderen te maken hebben met stijgende lasten en dat de landelijke politiek hier iets aan moet doen. Woordvoerder van de ouderen-activisten is de bekende Marie Altelaar – ook wel bekend staand als Tante Marie. Altelaar is in de jaren zeventig en tachtig actief in de vrouwenbeweging en de CPN en woordvoerster voor diverse huurdersverenigingen.
De eveneens aanwezige Amsterdamse wethouder Jan Schaeffer vertelt de geschokte Kamerleden dat ze de argumenten van de actiecomité’s maar beter serieus kunnen nemen! Als alternatief wordt de Kamerlieden ‘vieze soep van vissekoppen’. De actievoerders verlaten inmiddels met de gescoorde broodjes het pand.
Laaiend zijn de bewoners van Betondorp, volgens een artikel uit het Parool van 21 februari 1986. Zojuist is een groot deel van de renovaties uitgevoerd en nu wil het Gemeentelijk Energie Bedrijf de boel weer openbreken om de gasleidingen te verleggen. Ruud Smit uit de Hooistraat is duidelijk. Hij zal indien nodig zijn huis met een bijl verdedigen om te voorkomen dat het GEB zijn huis binnendringt.
Ook de resultaten van de renovatie zelf worden door diverse in het artikel aangehaalde bewoners bepaaldelijk niet gewaardeerd. Openspringende deuren, meer tocht dan ooit: men weet niet wat men mee moet maken. Terwijl het allemaal zo mooi had geklonken. En daar nog bij opgeteld de overlast die de renovatie met zich had meegebracht, inclusief de volledige vernieling van tuintjes.
Woordvoerder Dekker van het GEB heeft begrip voor de bewoners, maar hoopt toch tot een regeling te komen.
Nadat in de jaren serieuze plannen zijn Betondorp in zijn geheel te slopen, komt uiteindelijk een renovatieplan tot stand, dat in zijn eerste fase in 1987 is afgerond. Deze renovatie brengt een verhoging van de huur mee die voor sommige bewoners moeilijk is te dragen. In de bibliotheek op de Brink wordt een tentoonstelling aan de renovering gewijd – geopend door Johan Cruijff en minister Nijpels – en de loftuitingen zijn niet van de lucht. Wel plaatst projectleider Friso Broeksma van Volkshuisvesting een kanttekening: “Het is maar de vraag of Betondorp er mee gediend is één groot bejaardentehuis te worden.” Het is de bedoeling dat na definitieve afronding van de renovatie ook nadrukkelijk ruimte gecreëerd is voor nieuwkomers, zoals jongeren en andere woningzoekenden. Deze nieuwkomers zullen echter niet gemakkelijk geaccepteerd worden door de bewoners van het dorp, zoals zal blijken.
Op Brinkstraat 123, waar tegenwoordig café Betondorp zit, zit in de jaren negentig het Praathuis. Het Praathuis komt voort uit een slijterij die eerder in het pand gezeten is. In 1984 besluiten de eigenaren daarvan de tent te gaan ombouwen tot in eerste instantie een koffiehuis: het Praathuis, genoemd naar de Fabeltjeskrant.
Het Praathuis, dat geëploiteerd wordt door de familie van der Meer, begint zich steeds meer tot een café te ontwikkelen, compleet met bar. De ruimte staat vol met artikelen op het gebied van elektronica die door Theo van der Meer gespaard zijn: schakelaars, schakelkasten en bordjes met hoogspanning er op. Het café wordt voor de helft door Betondorpers en voor de andere helft door mensen uit Diemen en Duivendrecht bezocht. Op de foto hieronder de trotse uitbaters aan de hand van een artikel in 1992 in het Parool.
Tijdens de Raadsverkiezingen van maart 1990 stemt meer dan 13% van de bewoners van Betondorp op de Centrumdemocraten. De PvdA loopt daarentegen een groot verlies op. In een uitgebreid artikel in het Parool wordt op deze ontwikkeling ingegaan.
Allereerst komt Heiman Noot aan het woord. Hij is voorzitter van het Wijkopbouworgaan Watergraafsmeer en hij begrijpt niets van deze uitslag. De huren zijn laag in Betondorp en daarom worden er wel eens mensen geplaatst die niet zo goed mee kunnen komen. Maar het percentage buitenlanders in de buurt is met zeven procent in verhouding laag. Wat is toch de oorzaak van deze uitslag, opvolgend op de eerdere Tweede-Kamerverkiezingen waarbij 6,4 % van de stemmers in het dorp op Centrumpartij en Centrumdemocraten stemden? Blijkbaar had de door de deelraad gemaakte voorlichtingsfolder, die wees op de kwalijke kanten van racisme, weinig indruk op de bevolking gemaakt. “We hebben de mensen erop gewezen dat je wel gefrustreerd kunt zijn, maar dat een stem op extreem-rechts niets oplost,” aldus de welzijnswerker, die zich verbaast over het hardnekkige gedrag van de Betondorper.
Jan van der Vegt is op dat moment de vice-voorzitter van de Werkgroep Betondorp. Hij kent het dorp beter dan de welzijnsvoorzitter, want hij woont er al zestig jaar. Het dorp is al tijden aan het vergrijzen, zegt van der Vegt. De problemen in Betondorp zijn aanmerkelijk kleiner dan in wijken als de Indische Buurt en de Bijlmermeer, maar omdat Betondorp zo’n gesloten gemeenschap is lijken ze voor de bewoners duizendmaal groter. De sociale controle is zo drukkend dat afwijkend gedrag hier veel minder getolereerd wordt dan elders. De paar heroïneprostituees roepen het schrikbeeld op van een De Ruyterkade; enkele gekraakte panden het schrikbeeld van de krakersrellen in de Staatsliedenbuurt. Bij zich vestigende Surinamers krijgt men de Zeedijk voor ogen. In Betondorp weet iedereen alles van elkaar en dat wil men graag zo houden.
Ook Coos Brouwer, die door het Parool in café ’t Praathuis in de Brinkstraat geïnterviewd wordt en lid is van de plaatselijke werkgroep tegen discriminatie en racisme, heeft zo zijn ideeën over de achtergrond van het verontrustend stemgedrag van de Betondorper. Volgens hem heeft de deelraad Watergraafsmeer het contact verloren met Betondorp. De toon tegen de buitenlanders zou zijn gezet door de ouderenbond ANBO, die in 1985 handtekeningen had verzameld tegen de vestiging van een Portugees Socialistische Vereniging in een pand in Betondorp. Volgens de petitie zouden de Portugezen, aldus Brouwer, de Nederlandse vrouwen lastigvallen. Volgens Brouwer hebben dan ook vooral ouderen in Betondorp op de Centrumdemocraten gestemd. Overigens is het dorp nooit zo eensgezind socialistisch geweest, meldt de 66-jarige Brouwer. “Het is een taboe, maar er woonden destijds ook veel NSB’ers in het dorp. Op dagen als deze schaam ik me weer dat ik in Betondorp woon. Het is een blamage.”
Schokkend vinden diverse media ook dat het Tuindorp in 1990 juist een maar liefst twintig jaar durende renovatie heeft afgerond en er weer spic en span bij ligt. Er is dus geen absoluut geen sprake van verkrotting en verloedering. Hieronder een foto van burgemeester Ed van Thijn die de in mei 1990 de feestelijkheden opent ter afronding van de renovatie.
De onderste steen, zo heet de documentaire die Henk Raaff, ook afkomstig uit Betondorp, in 1985 van het dorp maakt. Raaff spreekt met allerlei bewoners en vroegere bewoners en bezingt de lof van Betondorp. De documentaire is te bekijken bij de VPRO.
