In september 1951 wordt het 25-jarig bestaan van muziekvereniging Tuindorp Watergraafsmeer gevierd. De vereniging is in 1926 opgericht en heeft zich van fanfare tot harmonie ontwikkeld. Na de oorlog moest de vereniging opnieuw beginnen, met jong bloed, en dat is onder leiding van dirigent W.G. de Buyzer Jr. goed gelukt. De muziekvereniging trekt regelmatig door het land en wint prijzen op concoursen en is in ieder geval begin jaren zestig nog actief. Daarna wordt het moeilijk het spoor te volgen. Wie weet meer?
Het jubileum wordt gevierd door een mars door Betondorp en optredens in het Brinkhuis. Behalve muziekvereniging Tuindorp Watergraafsmeer treden op Jong Excelsior, de Tramharmonie, T.A.V.E.N.U., Crescendo Sloterdijk, boerenkapel de Dorsvlegels en de Amsterdamse Politiekapel.
Op Brinkstraat 25-1 woont in de jaren vijftig A.L. Ootjers. Ootjers, die afkomstig is uit Broek op Langendijk, is befaamd in Amsterdam vanwege zijn vaardigheid sloten open te maken. Vaak wordt hij ’s nachts gebeld, door de politie of door Amsterdamse burgers die zijn telefoonnummer hebben doorgekregen als enige Amsterdammer die in staat is hun slot zonder de verloren sleutel weer open te krijgen.
De voorzitter van de woningbouwvereniging stuurt ze door naar de timmerman van de woningbouwvereniging en die komt niet met een blij gezicht. Ik heb een geval gehad in West met een slot waar ze wel de sleutel bij hadden, maar die bleef alsmaar ronddraaien zonder dat het slot openging. Niets is eenvoudiger op te lossen, maar zo’n timmerman weet dat niet. Hij staat een halfuur te prutsen. Die vrouw komt op het idee van de vijf maal acht. Daar geven ze mijn nummer. Ik pak me brommer, met een kistje achterop waar mijn gereedschap ik kan, en met mijn naam en telefoonnummer op de zijkanten geschilderd. Ik zeg tegen mijn vrouw: “Wedden dat ik binnen een uur terug ben?” Dat zeg ik altijd, want het is vervelend voor haar, dat ik ’s nachts er op uit moet. Ik rij naar West, en ik heb dat slot in minder dan een minuut open.
Er is één ding waar Ootjers niet tegen kan. Dat zijn pottenkijkers, die hem de kunst van het sloten openen af willen kijken. Daarom weigert hij aan een slot te werken wanneer mensen niet voldoende afstand houden. Soms moeten ze zelfs beneden aan de trap blijven staan,
De Bescherming Bevolking is een organisatie die door de Nederlandse overheid in 1952 wordt opgericht. De bedoeling van de organisatie, die uit burgers wordt georganiseerd, is de plaatselijke bevolking te beschermen in het geval van oorlogsgeweld. Oprichting hangt sterk met de Koude Oorlog samen, waarbij een inval van de Russen niet wordt uitgesloten. Vrijwilligers voor Bescherming Bevolking worden vanaf 1952 geworven, waarbij de Watersnoodramp van 1953 de bevolking een extra stimulans geeft zich aan te melden. Iedere gemeente, waaronder Amsterdam, wordt ingedeeld in wijken en blokken, die zelf blok- en wijkploegen samenstellen onder blokhoofden.
Ook in Betondorp is in 1957 de organisatie actief. Concreet komt dat er op neer dat per iedere ca. 1.000 bewoners een blokploeg wordt samengesteld, en dat de gezamenlijke blokploegen een wijkploeg vormen, met een maximum van 15.000 inwoners. Blokhoofden en een wijkhoofd dus in Betondorp. We weten jammer genoeg weinig over het functioneren van het geheel, maar het zullen heel wat baasjes en wellicht een enkel bazinnetje bij elkaar geweest zijn. Een wereld op zich, waarbij de beste krachten uit de blokploegen ook door de overheid in de gelegenheid gesteld worden opleidingen te volgen, om op die manier ook deel te kunnen uitmaken van de reserve geneeskundige troepen en reddingsploegen, die in actie komen wanneer het aantal door de overheid beschikbaar gestelde troepen niet toereikend is.
In de loop van 1957 speelt zich in Betondorp in BB-kringen een conflict af dat steeds ernstiger vorm krijgt. Een en ander draait rond wijkhoofd J.T. van der Ham. Van der Ham wil zich niet voldoende voegen in de grotere en strak hiërarchisch georganiseerde organisatie van de BB, maar lijkt zichzelf eerder als burgemeester van Betondorp te beschouwen. Althans, dat is de opvatting van de hogere legerleiding. Daarbij is het zo dat de touwtjes van de BB in deze periode steeds strakker worden aangetrokken. Het crisisbesef is in de tweede helft van de jaren vijftig groter geworden en de medewerkers van de BB dienen nu ook voluit rekening te houden met een atoomoorlog en steeds meer cursussen dienen door de vrijwilligers te worden gevolgd.
Het conflict dat uitbreekt heeft te maken met de steeds grotere druk die op de vrijwilligers van de BB in Betondorp wordt uitgeoefend en komt tot een crisis wanneer van der Ham naar aanleiding van de sterk verhoogde eisen die voortaan op het gebied van EHBO aan de zogenaamde ‘noodwachters’ worden gesteld, het zich veroorlooft kritische opmerkingen te maken over de opvattingen van de leiding van de dienst. Dat laat deze niet op zich zitten, en van der Ham wordt uit zijn functie ontheven. De verzamelde blokhoofden van Betondorp pikken dit echter niet, en verklaren zich solidair met van der Ham.
De lokale organisatie te Betondorp komt nu onder leiding van vervangend wijkhoofd Mahieu te staan. Deze scherpt de discipline scherp aan, zoals dat van hem verlangd wordt. Grootschalige oefeningen worden voorbereid, die in het voorjaar 1958 in de wijk zullen worden gehouden. Tot onze zeer grote spijt ontbreekt het ons momenteel aan verdere informatie en weten we niet hoe het verhaal afgelopen is. We houden ons van harte aanbevolen voor meer gegevens over het functioneren van de BB Betondorp, wijkhoofd J.T. van der Ham en vervangend wijkhoofd Mahieu. Wij vermoeden overigens dat de laatste B.C. Mahieu is, die het nog ver zou schoppen in de BB en in 1959 als Hoofd Bescherming Bevolking van Amsterdam functioneerde. Hieronder een foto van de in 1905 geboren Mahieu in oorlogstijd.
Hier wilden we het voor nu even bij laten.
Voor meer informatie over de organisatie BB klik hier…
Amsterdam heeft de primeur van een lagere tuinbouwschool met speciale opleiding voor bloemisten-hoveniers. Gistermiddag heeft ir. B.K. Bartelds, inspecteur voor het tuinbouwonderwijs het nieuwe instituut, dat gevestigd is in de Watergraafsmeerschool in het Betondorp, onder grote belangstelling geopend.
Ir. Bartelds wenste de voorzitter van de nieuwe school. de heer H.A.W. Ruys, geluk met deze specialistenopleiding, waaraan reeds lang dringend behoefte bestond. “Zij vormde,” aldus de heer Bartelds, “de nog ontbrekende schakel in het tuinbouwonderwijs; de oprichting van deze school is voor de hoveniersstand van fundamentele betekenis.”
Wethouder mr. G. van ’t Hull kwam namens het gemeentebestuur gelukwensen en een geschenk aanbieden. Een zeer bijzonder geschenk: een schild, dat in de tweede helft van de vorige eeuw trots boven de ingang prijkte van het gebouw van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij Linnaeus, een der eerste tuinbouwopleidingsscholen in Nederland en gevestigd in het toen nog zeer landelijk gelegen Frankendael. In 1894 brandde het gebouw tot op de grond af… alleen het schild bleef ongeschonden en kreeg een plaats op een gemeentelijke rommelzolder.
“Laat het schild voor jullie niet alleen een symbool, maar ook een waarschuwing zijn,” zei wethouder Van ’t Hull tot de 24 aanstaande leerlingen. “Een waarschuwing om niet in de school te roken, want die brand in 1894 was het gevolg van een sigaret, die een der jongens achteloos had weggeworpen…”
De stichting “Amstelflora” schonk het bestuur van de nieuwe school f 500 voor het aanschaffen van een miscroscoop.
In mei en juni 1945 werden overal in Nederland bevrijdingsfeesten gevierd, waaronder in Betondorp. Het eerder illegale blaadje Frontnieuws, na de oorlog Betondorp Nieuws, uit de Oogststraat doet hier uitgebreid verslag van.
Na de Tweede Wereldoorlog begint Paul de Groot zich net als Stalin steeds meer als alleenheerser te ontpoppen in de CPN. Concurrent Gerben Wagenaar wordt na een conflict over de rol van de zogenaamde Eenheid Vak Centrale (een communistische mantelorganisatie die zich profileert als algemene vakbond) meedogenloos aan de kant gezet. De afdeling Betondorp stelt zich in 1958 als een blok achter de beslissing van de partijleiding onder aansturing van Paul de Groot, om Wagenaar te royeren.
We schreven al eerder over de onvolprezen website Een kleine heldendaad. Van deze website nu nemen we de volgende gegevens over wat betreft scholen in Betondorp. In eerste instantie worden in 1920 door B&W drie scholen voorzien voor de nieuwe buurt. De eerste school, de Pieter Nieuwlandschool, kwam in 1924 gereed. Omdat de school al zeer spoedig teveel leerlingen telde, werd al in 1925 een tweede school ingericht in het grote, door architect Nicolaas Lansdorp ontworpen gebouw aan het Zuivelplein, de Rooshenburgschool. In 1926 werd al de derde school op het Zuivelplein geopend, de Daniël Stoopendaalschool.
Intussen werd een nieuw gebouw, ook door Lansdorp, gerealiseerd aan Huismanshof 11, waar de Daniël Stoopendaalschool al eind 1926 in trok. In hetzelfde gebouw opende in 1927 de Watergraafsmeerschool op Huismanshof 13. Ook hier had Betondorp niet genoeg aan in de jaren twintig, en terwijl de vijf andere scholen uit hun voegen begonnen te barsten, werd in 1929 in het plantsoen van de Duivendrechtselaan de zesde school van Betondorp opgericht, de Hartvelderschool. In deze laatste school zaten ook twee klassen van Hervormden, wat zich in 1931 resulteerde in de Groen van Prinstererschool in de Verlengde Landbouwstraat.
Eind jaren vijftig is de Betondorpse romanschrijver Jan Mens wel op het toppunt van zijn roem. Uit een interview met het Algemeen Dagblad van 6 september 1958 blijkt dat de schrijver erg gesteld is op de omgeving van Egmond, en met name Egmond aan Zee.
`Ik vind Frankrijk een mooi land,` zo mijmert de schrijver `Londen een prachtige stad en af en toe wil ik best wel Parijs weer eens zien. Maar mijn vakantie breng ik in Egmond door. Al veertien jaar lang. En steeds in dezelfde tijd, namelijk in de maand juni.´
Mens heeft de indruk in Egmond aan Zee met zijn vrouw als echte Egmonders geaccepteerd te worden. Hij wil op vakantie het zout van de zee proeven. Dit komt ook omdat Jan Mens uit een familie komt – zo heeft hij uitgezocht – die tot in de loop van de achttiende eeuw sterk aan de zee verbonden was.
De reden om voor juni te kiezen heeft er mee te maken dat de prijzen in Egmond in juni nog relatief laag zijn. Jan blijkt ook bezig te zijn met een jeugdroman die in Egmond speelt – wij konden de titel er 1-2-3 niet van achterhalen. Aangezien de familie van mijn vrouw ook grotendeels uit Egmond komt en ik ook erg op gesteld ben, vond ik het aardig deze gezamenlijke liefde in dit artikeltje te benoemen.
In Betondorp zijn de eerste twee huizen aan de Tuinbouwstraat, die wegens bouwvalligheid moesten worden ontruimd, gesloopt. Nog ongeveer 54 woningen aan de Oogststraat en omgeving zullen eveneens met de grond worden gelijkgemaakt.
Het betreft hier de gemeentewoningen, die in de eerste jaren na de eerste wereldoorlog zijn gebouwd en toen ten voorbeeld werden gesteld als de moderne betonbouw. Het grondmateriaal, zogenaamd koolbeton en een afvalproduct van de vuilverbranding, werd niet ontijzerd en blijkt nu volledig te zijn doorgeroest.
In de loop van de jaren heeft de gemeente wel geprobeerd de woningen wat bij te lappen, maar ze konden van een algehele verwoesting niet worden gered. De bewoners hebben inmiddels een betere woning gekregen.
Het verdwijnen van de surveillerend straatagent en bijbehorende politieposthuizen baart op 2 maart 1960 een scribent van het Algemeen Handelsblad ernstige zorgen.
Het verdwijnen van de gewone straatsurveillance, de agent met zijn handen op de rug en zijn collega die statig met zijn fiets zijn ronde trapt, bezorgt ons soms angstdromen. Het is nu al zó, dat u in een stille buurt, zoals bijvoorbeeld Betondorp in Amsterdam-Oost […] met een minimum aan risico een eenzame voorbijganger kunt neerslaan. Want de auto-surveillance zal nooit en te nimmer die bescherming kunnen bieden, die de ouderwetse agent-op-elk-blok met zijn politiefluitje van een kwartje bood. […]
De gevolgen? Baldadigheid, losgeslagen jeugd. Ze hebben de kans van hun leven, want oom agent loopt niet meer om de hoek. De opgegroeide blegels, de souteneurs van de binnenstad, de relletjesmakers en de café-uitsmijters met de harde handen, zij hebben een vrijheid zie zij vroeger niet hadden. Er is minder messentrekkerij en er zijn minder vechtpartijen dan vroeger… die bij de politie bekend worden. Maar deze laatste zes woorden worden maar al te vaak weggelaten.
