Te Amsterdam is in Betondorp op 7 dezer een door N.S.B.-ers verlaten huis door de bevolking leeggehaald. Dertig menschen werden door de Landwacht gearresteerd en wat zal er met hen gebeuren?
Onze Regeering heeft iederen vorm van eigenberechting verboden. Plundering en Bijltjesdagen, hoe verleidelijk ook, zijn een schande voor ons volk. Houdt het hoofd koel en denkt er om, zoolang er nog één N.S.B.-er of Duitscher in ons land vrij rondloopt, is het bovendien levensgevaarlijk!
Amsterdam, die grote stad… Ja, en dan denken we aan al die huizenblokken en eindeloze straten, de herrie van de Munt en het lawaai van de Leidsestraat. Maar er is ook nog een ander Amsterdam. Gisterenavond is Dagboekenier verdwaald in zo’n stukje van de hoofdstad, dat je, zelf als Amsterdammer, soms weer moet her-ontdekken, omdat het telkens wéér een openbaring is. Dat stukje was in dit geval de buurt, die helaas zo zakelijk als het maar kan Betondorp is gedoopt. Niet ten onrechte overigens, want het grootste deel van dit overigens alleraardigste dorp is inderdaad van beton. Van lelijk beton ook nog. Misschien waren de muren vroeger nog keurig effen van kleur, maar nu is het een grauwe massa, soms vreemd uitgeslagen en bar lelijk. Maar de natuur heeft zich er meestal over ontfermd en de lelijkheid gaat voor het merendeel schuil onder klimop en planten. En voor de rest wordt véél vergoed door de landelijke rust, de stilte, de afzondering. Ja, dit is een dorp, waarvan de gehaaste stedeling de sfeer als een weldaad ondergaat. Bijna overal stonden gisteren de ramen open. En in hemdsmouwen zaten van hun werkdag uitblazende Amsterdammers hun krantje te lezen en een pijpje te roken. Ergens was een verjaardagsfuif met taartjes en geurende koffie. En een straat verder stond een juffrouw luidkeels een aria te zingen. Haar buurman stond in de tuin te schaven aan een meubelstukje van eigen makelij en twee jonge katten vochten op het trottoir een robbertje. Uit vele huizen klonk (gelukkig zachte) radiomuziek en door de sloot, die Betondorp scheidt van de Nieuwe Ooster roeiden drie eendjes met trage, bedachtzame pootbeweginkjes. Ach, de wandeling duurde niet lang en na het zoveelste hoekje-om hoorde Dagboekanier al weer lijn 9 voorttrommelen over de Middenweg en tien minuten later stond hij weer te midden van het lawaai der grote stad: ijsventers, trams, taxi’s, joelende kinderen. Ver achter het geboomte van de Watergraafsmeer lag het Betondorp. Ook een stukje Amsterdam. Ja, maar een stukje, dat altijd nog te klein blijft.
De Watergraafsmeer op Huismanshoff 11 was in december 1926 de laatste school die in Betondorp de deuren opende. Eerste hoofd van de school was Jan Feenstra, die in 1928 door Sam Bannet werd opgevolgd. Er waren toen zes scholen. Dit aantal was in het leerjaar 1936-1937 alweer gedaald naar twee, waarvan de Watergraafsmeerschool er één van was. De andere school was trouwens de Pieter Nieuwlandschool.
Na de oorlog groeit de school snel, vooral omdat inmiddels in 1946 de Pieter Nieuwlandschool gesloten is. In feite is de vergrijzing van Betondorp al hard aan het toeslaan. In 1951 viert de Watergraafsmeerschool haar 25-jarig bestaan. De Ouder-Commissie heeft een tentoonstelling in de school georganiseerd met allerlei producten die door de kinderen zelf gemaakt zijn, stands van diverse organisaties als de Dierenbescherming en zelfs een lokaal met allerlei soorten kleinvee, zoals kippen, konijnen en duiven. Drijvende kracht achter dit alles is juffrouw Boots, hiernaast op de foto. De Watergraafsmeerschool wordt in die tijd ook wel de school van juffrouw Boots genoemd.
De tentoonstelling wordt geopend door PvdA-wethouder Albertus de Roos, onder andere belast met onderwijs.
In juli 1951 heeft de CPN het er maar druk mee in Betondorp. Het is oorlog in Korea en het kapitalistische en het communistische blok staan recht tegenover elkaar en men vreest zelfs voor een wereldoorlog. Daarom wordt een telegram verzonden aan de Nederlandse regering, met daarin het verzoek om op alle mogelijke manieren aan te dringen op maatregelen die tot vrede zullen leiden in het conflict. Dit wordt ondertekend door maar liefst 113 Betondorpse vrouwen.
In dezelfde week van half juli 1951 wordt in het Meerhuis op de Brink ook een avond georganiseerd over de plaatsgevonden hebbende reis van een arbeidersdelegatie naar de Soviet-Unie. Helaas hebben we geen verslag van deze avond.
Het is er op of er onder, begin jaren vijftig in communistisch Betondorp.
In 1930 wordt volkstuincomplex Rust en Vreugde opgericht. Het langgerekte complex is gelegen langs het Onderlangs en bevat plaats voor maar liefst 122 volkstuintjes. Het complex is eigendom van de Amsterdamse Bond van Volkstuinders. Voor de oorlog worden volkstuintjes bij Betondorp vooral gebruikt als nood: om extra voedsel te genereren. Het complex heeft sterk te lijden onder de laatste jaren van de oorlog – alles wat eetbaar of brandbaar is verdwijnt in de oorlogsjaren.
Na de oorlog komt steeds meer het idee van de siertuin op. De gebruikers van de volkstuinen zijn een homogene groep bewoners van Betondorp. Ons kent ons, en de grote meerderheid is na de oorlog bejaard. Het complex is afgesloten met een hek en vreemdelingen worden niet verondersteld op het park rond te hangen, alhoewel de tuin strikt bezien niet afgesloten is en iedereen het hek door zou kunnen.
Na de oorlog wordt hard gewerkt om het geruïneerde park – alle huisjes zijn gesloopt en alle bomen gekapt – weer op orde te krijgen. Er wordt ook een kantine gebouwd, die beheerd wordt door het damescomité, terwijl de heren ploeteren in de tuin. Vooral het kweken van bloemen heeft nu de aandacht en de tuin is een bont spectakel. Alle inzet heeft als gevolg dat Rust en Vreugde in 1951 ruim onder de prijswinnaars is bij de tentoonstelling IJ-Flora die gehouden wordt in de Tolhuistuin in Noord.
In 1965 bestaat de tuin inmiddels 35 jaar en wordt er de jaarlijkse Amsterdamse Volkstuinweek georganiseerd. Er bestaan bij Rust en Vreugde de tuin meer open te stellen voor niet-leden. Daarom is een aantal bankjes op het complex geplaatst. Nadrukkelijk worden wandelaars in een artikel in De Waarheid uitgenodigd het complex eens te komen bezoeken.
In de jaren zeventig moet Rust en Vreugde wijken voor de nieuwe snelweg, de ring A10. Wel wordt een nieuwe locatie gevonden, in Amsterdam Noord, bij Schellingwoude, waar het complex vandaag de dag nog steeds floreert. Voor de Betondorpers is het echter een bittere pil. Ze zijn hun eigen tuin kwijt en Schellingwoude is voor de meeste bejaarden nu eenmaal te ver weg om op dagelijkse basis van hun tuintje te genieten. De stemming in Betondorp, dat zich verwaarloosd en benadeeld voelt, wordt er niet beter op.
In september 1951 wordt het 25-jarig bestaan van muziekvereniging Tuindorp Watergraafsmeer gevierd. De vereniging is in 1926 opgericht en heeft zich van fanfare tot harmonie ontwikkeld. Na de oorlog moest de vereniging opnieuw beginnen, met jong bloed, en dat is onder leiding van dirigent W.G. de Buyzer Jr. goed gelukt. De muziekvereniging trekt regelmatig door het land en wint prijzen op concoursen en is in ieder geval begin jaren zestig nog actief. Daarna wordt het moeilijk het spoor te volgen. Wie weet meer?
Het jubileum wordt gevierd door een mars door Betondorp en optredens in het Brinkhuis. Behalve muziekvereniging Tuindorp Watergraafsmeer treden op Jong Excelsior, de Tramharmonie, T.A.V.E.N.U., Crescendo Sloterdijk, boerenkapel de Dorsvlegels en de Amsterdamse Politiekapel.
Op Brinkstraat 25-1 woont in de jaren vijftig A.L. Ootjers. Ootjers, die afkomstig is uit Broek op Langendijk, is befaamd in Amsterdam vanwege zijn vaardigheid sloten open te maken. Vaak wordt hij ’s nachts gebeld, door de politie of door Amsterdamse burgers die zijn telefoonnummer hebben doorgekregen als enige Amsterdammer die in staat is hun slot zonder de verloren sleutel weer open te krijgen.
De voorzitter van de woningbouwvereniging stuurt ze door naar de timmerman van de woningbouwvereniging en die komt niet met een blij gezicht. Ik heb een geval gehad in West met een slot waar ze wel de sleutel bij hadden, maar die bleef alsmaar ronddraaien zonder dat het slot openging. Niets is eenvoudiger op te lossen, maar zo’n timmerman weet dat niet. Hij staat een halfuur te prutsen. Die vrouw komt op het idee van de vijf maal acht. Daar geven ze mijn nummer. Ik pak me brommer, met een kistje achterop waar mijn gereedschap ik kan, en met mijn naam en telefoonnummer op de zijkanten geschilderd. Ik zeg tegen mijn vrouw: “Wedden dat ik binnen een uur terug ben?” Dat zeg ik altijd, want het is vervelend voor haar, dat ik ’s nachts er op uit moet. Ik rij naar West, en ik heb dat slot in minder dan een minuut open.
Er is één ding waar Ootjers niet tegen kan. Dat zijn pottenkijkers, die hem de kunst van het sloten openen af willen kijken. Daarom weigert hij aan een slot te werken wanneer mensen niet voldoende afstand houden. Soms moeten ze zelfs beneden aan de trap blijven staan,
De Bescherming Bevolking is een organisatie die door de Nederlandse overheid in 1952 wordt opgericht. De bedoeling van de organisatie, die uit burgers wordt georganiseerd, is de plaatselijke bevolking te beschermen in het geval van oorlogsgeweld. Oprichting hangt sterk met de Koude Oorlog samen, waarbij een inval van de Russen niet wordt uitgesloten. Vrijwilligers voor Bescherming Bevolking worden vanaf 1952 geworven, waarbij de Watersnoodramp van 1953 de bevolking een extra stimulans geeft zich aan te melden. Iedere gemeente, waaronder Amsterdam, wordt ingedeeld in wijken en blokken, die zelf blok- en wijkploegen samenstellen onder blokhoofden.
Ook in Betondorp is in 1957 de organisatie actief. Concreet komt dat er op neer dat per iedere ca. 1.000 bewoners een blokploeg wordt samengesteld, en dat de gezamenlijke blokploegen een wijkploeg vormen, met een maximum van 15.000 inwoners. Blokhoofden en een wijkhoofd dus in Betondorp. We weten jammer genoeg weinig over het functioneren van het geheel, maar het zullen heel wat baasjes en wellicht een enkel bazinnetje bij elkaar geweest zijn. Een wereld op zich, waarbij de beste krachten uit de blokploegen ook door de overheid in de gelegenheid gesteld worden opleidingen te volgen, om op die manier ook deel te kunnen uitmaken van de reserve geneeskundige troepen en reddingsploegen, die in actie komen wanneer het aantal door de overheid beschikbaar gestelde troepen niet toereikend is.
In de loop van 1957 speelt zich in Betondorp in BB-kringen een conflict af dat steeds ernstiger vorm krijgt. Een en ander draait rond wijkhoofd J.T. van der Ham. Van der Ham wil zich niet voldoende voegen in de grotere en strak hiërarchisch georganiseerde organisatie van de BB, maar lijkt zichzelf eerder als burgemeester van Betondorp te beschouwen. Althans, dat is de opvatting van de hogere legerleiding. Daarbij is het zo dat de touwtjes van de BB in deze periode steeds strakker worden aangetrokken. Het crisisbesef is in de tweede helft van de jaren vijftig groter geworden en de medewerkers van de BB dienen nu ook voluit rekening te houden met een atoomoorlog en steeds meer cursussen dienen door de vrijwilligers te worden gevolgd.
Het conflict dat uitbreekt heeft te maken met de steeds grotere druk die op de vrijwilligers van de BB in Betondorp wordt uitgeoefend en komt tot een crisis wanneer van der Ham naar aanleiding van de sterk verhoogde eisen die voortaan op het gebied van EHBO aan de zogenaamde ‘noodwachters’ worden gesteld, het zich veroorlooft kritische opmerkingen te maken over de opvattingen van de leiding van de dienst. Dat laat deze niet op zich zitten, en van der Ham wordt uit zijn functie ontheven. De verzamelde blokhoofden van Betondorp pikken dit echter niet, en verklaren zich solidair met van der Ham.
De lokale organisatie te Betondorp komt nu onder leiding van vervangend wijkhoofd Mahieu te staan. Deze scherpt de discipline scherp aan, zoals dat van hem verlangd wordt. Grootschalige oefeningen worden voorbereid, die in het voorjaar 1958 in de wijk zullen worden gehouden. Tot onze zeer grote spijt ontbreekt het ons momenteel aan verdere informatie en weten we niet hoe het verhaal afgelopen is. We houden ons van harte aanbevolen voor meer gegevens over het functioneren van de BB Betondorp, wijkhoofd J.T. van der Ham en vervangend wijkhoofd Mahieu. Wij vermoeden overigens dat de laatste B.C. Mahieu is, die het nog ver zou schoppen in de BB en in 1959 als Hoofd Bescherming Bevolking van Amsterdam functioneerde. Hieronder een foto van de in 1905 geboren Mahieu in oorlogstijd.
Hier wilden we het voor nu even bij laten.
Voor meer informatie over de organisatie BB klik hier…
Amsterdam heeft de primeur van een lagere tuinbouwschool met speciale opleiding voor bloemisten-hoveniers. Gistermiddag heeft ir. B.K. Bartelds, inspecteur voor het tuinbouwonderwijs het nieuwe instituut, dat gevestigd is in de Watergraafsmeerschool in het Betondorp, onder grote belangstelling geopend.
Ir. Bartelds wenste de voorzitter van de nieuwe school. de heer H.A.W. Ruys, geluk met deze specialistenopleiding, waaraan reeds lang dringend behoefte bestond. “Zij vormde,” aldus de heer Bartelds, “de nog ontbrekende schakel in het tuinbouwonderwijs; de oprichting van deze school is voor de hoveniersstand van fundamentele betekenis.”
Wethouder mr. G. van ’t Hull kwam namens het gemeentebestuur gelukwensen en een geschenk aanbieden. Een zeer bijzonder geschenk: een schild, dat in de tweede helft van de vorige eeuw trots boven de ingang prijkte van het gebouw van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij Linnaeus, een der eerste tuinbouwopleidingsscholen in Nederland en gevestigd in het toen nog zeer landelijk gelegen Frankendael. In 1894 brandde het gebouw tot op de grond af… alleen het schild bleef ongeschonden en kreeg een plaats op een gemeentelijke rommelzolder.
“Laat het schild voor jullie niet alleen een symbool, maar ook een waarschuwing zijn,” zei wethouder Van ’t Hull tot de 24 aanstaande leerlingen. “Een waarschuwing om niet in de school te roken, want die brand in 1894 was het gevolg van een sigaret, die een der jongens achteloos had weggeworpen…”
De stichting “Amstelflora” schonk het bestuur van de nieuwe school f 500 voor het aanschaffen van een miscroscoop.
In mei en juni 1945 werden overal in Nederland bevrijdingsfeesten gevierd, waaronder in Betondorp. Het eerder illegale blaadje Frontnieuws, na de oorlog Betondorp Nieuws, uit de Oogststraat doet hier uitgebreid verslag van.
