Bij YouTube vonden wij een filmpje van Paul Klijn van de uitreiking van de Kunst-en Cultuurprijs van Betondorp 2022. Goed bezig Paul. Het is een gezellige boel, al zijn er niet zoveel mensen.
Componiste in de bezemkast
Dit weekend was het Open Monumentendag en had ik een spannend bezoek aan het driescholencomplex aan het Zuivelplein, dat deze keer op het programma stond. Meest bijzondere onderdeel was wel dat van de Betondorpse componiste in de bezemkast. Dat zit als volgt. Op de eerste verdieping van het voormalig scholencomplex is een bezemkast, en deze bezemkast wordt gebruikt door songwriter en producer Lieke Heusinkveld, ook wel bekend onder haar artiestennaam La Loye. Het werd me niet helemaal duidelijk waarom La Loye in een bezemkast zat – ze was zelf niet aanwezig of anders gezegd de deur van de bezemkast leek ferm gesloten – maar aangezien zij, zo las ik ergens op het internet, niet de gebaande wegen van het menselijk bewustzijn verkent, maar langs de spannende olifantpaadjes dwaalt, langs donkere wildgroei en ook langs wonderschone open vlaktes, leek het me een goed idee eens een link op te zoeken naar muziek van dit voor mij eerder onbekend Betondorps talent (ik vind dat we als dusdanig voor het dorp mogen claimen) en wat ik vond was dit:
Ik hoop daarom van harte deze componiste in de bezemkast nog een keer ‘live’ te mogen tegenkomen, wanneer zij als het ware de kast uit komt. Nu voor mij mysterieus Betondorps talent.
Het Geheugen van Betondorp
Neem ook eens een kijkje op de website Het Geheugen van Betondorp, van Jo Haen, die aangemaakt werd bij de gelegenheid van 90 jaar Betondorp in 2014. Er zijn hier bijzonder veel herinneringen te vinden en nog steeds is er bijna dagelijks nieuws op deze site te vinden, zoals bijvoorbeeld een kusje voor Johan Cruijff…!
Maartje van Dijk wint de Betondorpse Kunst- en Cultuurtrofee 2022
Afgelopen zaterdag 27 augustus 2022 was Maartje van Dijk degene die de Betondorpse Kunst- en Cultuurprijs won. Deze prijs wordt door een anonieme jury uitgereikt. Maartje, die cultuurhistorische wandelingen in de buurt organiseert, ontving de trofee uit handen van Eric Meursing, die vorig jaar de prijs won met zijn Stichting SKA, tegenwoordig *made-*in-*betondorp genoemd. De wisseltrofee, die dus door een onbekende jury wordt toegewezen, is ontworpen door Aniko Hekmat, pottenbakker en keramiste, en ook woonachtig in Betondorp.
Bessenfeest
Geweldig dat de Zuiveltuin Community dit jaar weer het aloude Betondorpse Bessenfeest viert. Het Bessenfeest wordt op het Zuivelplein gehouden.
Een prakkie en een praatje
Morgen, zondag 4 september 2022, begint voor Betondorp Bloeit het nieuwe seizoen met een gezamenlijke maaltijd met gesprek, genaamd ´een prakkie en een praatje´. Heb je zin een keer te komen kijken en andere buurtgenoten te ontmoeten? Geef je dan op bij Margrietha Reinders, 0610421819. De inloop is vanaf 16 uur in het Brinkhuis op de Brink.
Open Monumentendag
Op zaterdag 10 en zondag 11 september 2022 is het weer Open Monumentendag.
Dit jaar op Open Monumentendag is de voormalige school op het Zuivelplein (1924) te bezoeken. De beelden naast de hoofdingang zijn van Hildo Krop. Voor het programma klik hier. Tegenwoordig wordt het gebouw onder andere gebruikt door een kinderopvang, een weggeefwinkel van Stichting Veerkrachtig Betondorp, de islamitische vereniging Al Maarif, en een atelier van Stichting Sociaal Kapitaal Amsterdam.
Zie voor meer informatie over het gebouw en de mogelijkheid een rondleiding te krijgen de website van Maartje van Dijk, die rondleidingen in Betondorp verzorgt. De wandelingen op beide dagen beginnen 10.15 uur en 14.00 uur en kosten 13,50 euro.
Wat betreft de achtergrond van het pand en de opvang voor moeilijke jongeren de Vluchthaven zie ook deze website.
Focusopgave Betondorp
We hadden er al een tijdje niet meer aan gedacht, maar Stadsdeel Oost heeft een Gebiedsplan Watergraafsmeer 2022 opgesteld waarin over Betondorp behartenswaardige zaken staan opgetekend. Wat stond daar ook alweer in. We namen een kijkje. Hieronder nemen we de belangrijkste zaken over en lichten die toe.
Focusopgave
Het Stadsdeel constateert dat de laatste jaren de bewonerssamenstelling van Betondorp aan het veranderen is. Het aantal bejaarden is met een vrij rap tempo aan het afnemen. Dit komt onder andere door het verkoop van een deel van het woningbestand, dat van oudsher in handen van de Gemeente en de woningbouwverenigingen was, in de verkoop gedaan is – het stadsdeel noemt dit liberaliseren van de woonmarkt – maar ook doordat een hele generatie honkvaste bejaarden aan het uitsterven is geraakt. Er komt met het arriveren van mensen met koopkracht en ook met kinderen een nieuwe dynamiek in de buurt.
Nog steeds is een kwart van de bewoners boven de 65 jaar, maar dat is in het verleden tegen de 40% geweest. Deze bewoners proberen zich in de buurt te handhaven, maar omdat er weinig geschikte woningen voor ouderen zijn, ligt het in de verwachting dat dit aandeel verder zal afnemen. Er zijn ook nauwelijks meer winkels in Betondorp, wat het weinig mobiele ouderen ook moeilijk maakt in de buurt te blijven wonen. Het stadsdeel wil zich inzetten om winkels naar Betondorp te trekken en woningen geschikter voor ouderen te maken, maar hoe een en ander concreet vormgegeven moet worden, wordt in het Gebiedsplan niet erg duidelijk.
Een ander onderdeel van wat het stadsdeel de focusopgave noemt, is het realiseren van een goed aanbod aan buitenschoolse opvang voor kinderen die in armoede leven. In verband met het feit dat de kinderen in de buurt eerder in het stuk gepresenteerd worden als meekomend met de meer kapitaalkrachtige nieuwkomers, blijft vaag wat en wie hier nu precies bedoeld worden.
Beoogde doelen
Vanuit de wat ons betreft wel erg karig geformuleerde focusopgave, die er in principe op neerkomt bejaarden in de buurt te houden en arme kinderen naschoolse opvang te bieden, worden beoogde doelen geformuleerd, die moeten bijdragen aan de Uitvoeringsagenda van het Amsterdamse college van B&W, namelijk 1) fijne buurten, leefbare stad, en 2) kansengelijkheid. De ambitie blijkt nu in dit kader geworden te zijn:
- buurtinitiatieven te ondersteunen
2. bejaardenvoorlichting wat betreft opknapbaarheid woning etc.; onderzoeken nadere maatregelen ter bescherming van ouderen
3. creëren van ontmoeting op diverse locaties
4. realiseren van een supermarkt op de Brink
5. samenwerking creëren door alle partijen in verband met problemen met jongeren; het creëren van kansgelijkheid voor arme jongeren
De rest doet de markt, zal ongetwijfeld de gedachte zijn. En dat is ook wel te begrijpen, maar moet dit niet gefaciliteerd worden?
Wat gaan we doen en met wie?
De maatregelen ter ondersteuning van ouderen zullen samen met vooral de woningbouwverenigingen uitgevoerd worden. Wat betreft de maatregelen rond jongeren zijn de actoren minder duidelijk. Verder wordt hier gerefereerd aan in coronatijd ontstane initiatieven in Betondorp om eenzaamheid te bestrijden, die het stadsdeel graag verduurzamen wil.
Activiteiten
Het stadsdeel zal ons hopelijk niet kwalijk nemen wanneer we deze activiteiten volledig uit het Gebiedsplan overnemen.
Activiteiten voor een levendig Betondorp
Actieve bewoners van Betondorp organiseren activiteiten om de sociale cohesie te bevorderen, om elkaar te kunnen ontmoeten, voor leefbaarheid, gezelligheid en reuring. Te denken valt aan de buurtconcertjes en informatiemarkt van de ‘Brink op Zaterdag, aan Burendag, aan themamarkten (brocante, vintage, antiquarische boeken), en aan culturele evenementen zoals een kunstroute of exposities. We stimuleren ook de organisatie van meer specifieke activiteiten, om bewoners met een diverse achtergrond elkaar beter te laten leren kennen, zoals buurtmaaltijden en dialoogtafels.
Buurtondersteuning in pandemische tijden
Ook in 2022 willen we de initiatieven die in coronajaar 2020 zijn ontstaan de kans geven om de kwetsbaarste buurtbewoners te blijven ondersteunen met basale levensbehoeften en andersoortige hulpvragen. Tijdens corona is een groep zeer kwetsbare bewoners bereikt en ondersteund, die niet bereikt of bediend worden door de stedelijke voorzieningen. Naast de projecten in Betondorp willen we hiermee ook vergelijkbare initiatieven in andere buurten, zoals Amsteldorp of Jeruzalem, ondersteunen.
Vergroenen in Betondorp
Realiseren buurttuin op het schoolplein Onderlangs. Het stenige oude schoolplein aan Onderlangs is een onderdeel geworden van het stedelijke vergroeningsproject ‘100 grijze punten groen’. Met alle omliggende betrokken partijen, te weten Al Maarif, SKA, kunstenaars en kinderdagverblijven wordt in het najaar van 2021 gewerkt aan een breed gedragen ontwerp van een buurttuin dat in de eerste helft van 2022 uitgevoerd kan worden. In Betondorp zijn verschillende bewonersinitiatieven voor kleinschalige groenprojecten in medebeheer. Deze dragen bij aan het mede-eigenaarschap van de openbare ruimte, bevorderen duurzaamheid, biodiversiteit en leefbaarheid, en zorgen daarnaast voor ontmoeting. De buurttuin aan de Zaaiersweg is zo’n voorbeeld. Deze tuin wordt al enkele jaren succesvol beheerd door, voor en met bewoners. Er is een wens om de tuin een stukje uit te breiden, daarnaast wil men in de huidige buurttuin materiaal dat in slechte staat verkeert, vervangen.
Buurtbeheer en Maatwerk in samenwerking met Pantar
In Betondorp is een initiatief (door de in de buurt opererende stichting Maatwerk) om onder leiding van het sociaal ontwikkelbedrijf Pantar buurtbeheer in te zetten, met als doel extra aandacht besteden aan het verzorgen van de openbare ruimte op buurt- en straatniveau. Betondorp is enkele jaren op de schop is geweest voor het grootschalig vernieuwen van de openbare ruimte. Daarnaast zijn woningcorporaties grootschalig aan het renoveren. Dit zorgt en zorgde voor onrust in de wijk en een onveiligheidsgevoel. Het project is een pilot waarbij mensen met afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk kunnen om op straatniveau de verzorging van de openbare ruimte te verbeteren.
Realiseren permanente staanplaatsen op de Brink
Er zijn tijdelijke staanplaatsen voor marktondernemers gerealiseerd om het economische aanbod in Betondorp te vergroten en de sociale cohesie te bevorderen. Deze willen we vastleggen voor de toekomst.
Realiseren van (sociale) supermarkt in Betondorp
In samenwerking met corporaties willen we een (sociale) supermarkt realiseren, zodat bewoners hun dagelijkse boodschappen kunnen doen in eigen buurt.
Huiswerkbegeleiding door Studiezalen
Studiezalen biedt huiswerkbegeleiding voor kinderen groep 7 en 8 uit Betondorp en Amsteldorp.
Versterken netwerk Jeugd en jongeren
Eerder signaleren en doorverwijzen naar partners in het gebied. Dit willen we realiseren door betrokken partijen rondom jeugd bij elkaar te brengen. In samenwerking met de netwerkpartners willen we haalbare resultaten behalen, zoals de kwetsbare jeugd helpen aan zorg, opleiding, traject of werk.
Onderzoek mogelijkheden realiseren geclusterd wonen
In samenwerking met corporaties, directie Wonen, en zorginstellingen wordt onderzocht of het mogelijk is een vorm van geclusterd wonen op te zetten zodat mensen met een toenemende zorgvraag toch in de buurt kunnen blijven wonen.
Passend Wonen
In samenwerking met corporaties, Stichting Woon, Dynamo en zorg mogelijkheden onderzoeken voor meer maatwerk/voorlichting en hulp voor ouderen om in Betondorp te blijven wonen.
Analyse en conclusie
Het valt op dat de Focusopgave Betondorp erg gericht is op het behoud van het bestaande en het beschermen van het zwakke. Misschien is dat ook juist wel de bedoeling van een focusopgave. Erg specifiek wordt het echter allemaal niet als het om de uitwerking gaat. Wat wel opvalt is al bestaande niet-gemeentelijke initiatieven met naam en toenaam in het plan worden opgenomen, wat mijns inziens toch ongebruikelijk is in de gemeentelijke wereld. Dat schept een ongelijk speelveld voor nieuwkomers.
Sommige zaken worden wel concreet zonder dat namen van partners vooruitgeschoven worden: een inspanning te kijken of geclusterde bejaardenwoningen mogelijk zijn, en het realiseren van een (sociale) supermarkt. Nu is er natuurlijk al een sociale supermarkt in Betondorp van de Stichting Veerkrachtig Betondorp, en tevens is er een supermarkt. Spannend om hier nog een derde supermarkt naast te willen zetten, en blijkbaar op de Brink. Maar mogelijk is dit verouderde informatie en zijn we door de realiteit inmiddels ingehaald. Dan is dit plan gelukt!
Wat ons inziens volstrekt gemist wordt in het plan is zicht op de nieuwe bewoners die zich in Betondorp aan het vestigen zijn en die nieuwe initiatieven kunnen gaan ontplooien. Dat lijkt me bij uitstek een gemiste kans. Deze bewoners hebben behalve financiële draagkracht ook een groot maatschappelijk kapitaal bij zich, en bovendien kinderen die niet per sé in de categorie armlastig vallen. Deze bewoners bieden Betondorp kansen. Het gaat dan onder andere om winkels, horecagelegenheden en culturele ondernemingen die zich niet op uitsluitend de armlastigen richten, maar juist ook of volledig op deze meer kapitaalkrachtige bewoners.
Gentrificatie is een lelijk woord in sommige kringen, maar het heeft de leefbaarheid in vele Amsterdamse buurten erg verbeterd. Waarom niet inzetten op een bijdrage van deze nieuwe bewoners? Hun inzet komt indirect ook achterstandsjongeren en bejaarden ten goede, zoals in andere buurten – ik denk nu met name aan de Indische Buurt – gebleken is. Via deze website willen we dan ook graag nieuwe bewoners uitnodigen aan te haken, ook en misschien wel juist bij de voorbereidingen van de 100-jarige viering van Betondorp.
Beschermd stadsgezicht
Stadsdeel Amsterdam Oost is een procedure begonnen om Betondorp tot beschermd stadsgezicht aan te wijzen, vanwege zijn hoge stedenbouwkundige, architectonische en cultuurhistorische waarde. Het stadsdeel noemt Betondorp een uniek voorbeeld van een Nederlands tuindorp. Verder kent volgens het stadsdeel Betondorp een markante bewonersgeschiedenis, die laatstelijk nog bekroond werd door het plaatsen van een kunstwerk ter ere van Johan Cruijff – over de lelijkheid van het niet in beton uitgevoerde monument op de Brink verschillen overigens de meningen. Over smaak valt blijkbaar toch te twisten!
Hoe dit ook zij: vernieuwing en renovering blijft weliswaar in een dergelijk gebied als het infrastructureel te bevriezen Betondorp mogelijk, maar het ruimtelijk karakter, met de vele kromme en onoverzichtelijke straten, dient zonder meer behouden te blijven, net als groen- en waterpartijen, straatgevels en bij elkaar horende bouwvolumes. Een en ander zal worden vastgelegd in een bestemmingsplan of een omgevingsplan. De aanvraag tot de aanwijzing van gemeentelijk beschermd stadsgezicht is gedaan door erfgoedverenigingen Heemschut, Cuypersgenootschap en Amstelodamum.
Interview met de mensen van Stichting Veerkrachtig Betondorp
Door bemiddeling van Carleen de Lange kregen wij toestemming van MUG Magazine dit artikel over te nemen.
´Welkom bij de andere kant van de kloof´
Onzichtbare armoede krijgt bij de sociale kruidenier in Betondorp een gezicht. Vrijwilligers van Veerkrachtig Betondorp staan sinds de corona-uitbraak arme burutgenoten bij met gratis maaltijden, praktische hulp en morele steun. Oprichtster Carleen de Lange: “Welkom in de wereld van de andere kant.”
Tekst Jos Verdonk Beeld Elmer van der Marel
De straten zijn er vernoemd naar begrippen uit de landbouw. Betondorp is een volkswijk in Amsterdam Oost die een eeuw geleden werd gebouwd. Typerend in het vele groen van plantsoenen en hofjes: een wijk met een vriendelijk, dorps karakter. In de jaren twintig van de vorige eeuw was er aan veel dingen een tekort, waaronder aan doodgewone bakstenen. De architecten van de buurt kozen voor het gebruik van betaalbare beton en aan dat materiaal dankt deze buurt zijn naam.
Betondorp is bovendien de buurt waar de iconische Amsterdammers Johan Cruijff en Gerard (van het) Reve en zijn ‘geleerde broer’ Karel van het Reve opgroeiden. Een aantal plekken herinnert nog aan Neerlandse beroemdste voetballer. In Betondorp wonen nog veel oorspronkelijke Amsterdammers, maar ook ‘nieuwe’ Nederlanders en sinds een aantal jaar steeds meer tweeverdieners en yuppen met een prima gevulde beurs.
Maar er is ook een andere kant. Al dat pittoreske beton houdt veel armoede verborgen, ontdekten Betondorpers Carleen de Lange en haar man Paul aan het begin van de coronatijd. Ze wilden daar iets aan doen. Carleen werd de drijvende kracht achter Stichting Veerkrachtig Betondorp (SVB). Een club vrijwillugers heeft zich hierin verenigd om praktische hulp te geven aan arme Betondorpers, maar er is ook tijd voor een praatje en een luisterend oor.
Paul: “We zijn begonnen met maaltijden en spulletjes rond te brengen met de auto. Dat kun je voor een paar mensen doen, maar het werden er al gauw meer dan twintig huishoudens. Het was praktischer als onze mensen de maaltijden zelf kwamen halen.”
Carleen: “Toen kwam die ruimte hier aan de overkant vrij.” Paul: “Op dat moment werd het idee van de sociale kruidenier geboren.” De ‘winkel’ is een ruimte met metalen stellingkasten en een grote koelkast. Daar worden de hele week levensmiddelen en toiletartikelen verzameld. Deelnemers maken een boodschappenlijstje van wat ze echt nodig hebben. Elke vrijdagmiddag wordt de winkelinventaris zo eerlijk mogelijk verdeeld.
Maaltijden
De vrijwilligers konden in oktober 2021 verhuizen naar het Zuivelplein in een wat gedateerd schoolgebouw. De gemeente betaalt de huur. Carleen: “Tot voor kort kregen we van het Rode Kruis supermarktbonnen, maar dat is helaas niet meer zo. Elke maandag, woensdag en vrijdag delen wij aan het eind van de middag verse maaltijden en soepen uit, maar ook levensmiddelen zoals groente en brood. En iedere vrijdagmiddag is de socialie kruidenier open.”
Maar er worden nog tal van andere initiatieven ontplooid. “We hebben diverse huizen ingericht: van vloer tot onderbroek noem ik dat altijd. Die vloer hebben we gratis opgehaald in Zaandam en die onderbroeken koop ik desnoods van mijn eigen geld.”
De missie van SVB is vormgegeven in een beeldje, gemaakt door Carleen. Het is een metalen veer die is vastgeklonken op een sokkeltje van beton. “Het staat voor de situatie waarin arme Betondorpers zitten”, legt ze uit. “Ze zitten er muurvast in. Maar wij staan achter ze en met veerkracht komen ze weer in een spiraal naar boven. Je moet mensen een beetje hoop geven.”
De buurtbewoners voor wie SVB zich inzet, zijn in verborgen armoede terechtgekomen. Carleen””mensen komen om tal van redenen in de financiële problemen: door hoogopgelopen schulden, echtscheiding of toeslagen en uitkeringen die vervallen. Corona heeft vaak het laatste zetje gegeven. Er zijn mensen die elke maand honderden euro’s tekortkomen. Als je dan naar de gemeente gaat, krijg je te horen dat je eerst maar moet proberen het in eigen kring op te lossen, dan bij de mensen in je buurt en dáárna pas bij de gemeente kunt aankloppen. Maar vaak is het dan al te laat.”
Deze verborgen armoede veroorzaakt behalve stress en schaamte ook gezondheidsproblemen. “Mensen gaan niet meer naar de dokter of het ziekenhuis omdat ze het eigen risico niet meer kunnen betalen.”
Schaamte
Frank Storik komt binnen met de groente van vandaag. Hij zit in de Ouderen Adviesraad van Amsterdam Oost en is een van de vrijwilligers van SVB. Hij werkt niet meer, maar is zo’n vier keer per week in de oude school te vinden. “Het zijn vooral oudere mensen die door deze crisis zijn getroffen, maar er komen ook zzp’ers bij ons. In de coronatijd hadden we studenten die hun baantje kwijt waren geraakt, maar nog steeds zevenhonderdvijftig euro voor hun kamer moest betalen.”
Een van de vaste klanten is Stella. “Ik kom hier regelmatig, zo’n drie keer per maand. Ik ben bij SVB aangemeld door iemand. Ik zei nog: “Daar kom ik toch helemaal niet voor in aanmerking? Er zijn mensen die het veel zwaarder hebben dan ik!” Ze zei toen dat dat helemaal niet waar was. De eerste keer was het een beetje eng natuurlijk. Het is de schaamte, ja.”
Frank: “En dan staat er ineens zo’n dikke man achter een balie voor je neus.”
Stella: “Het is moeilijk toe te geven dat je arm bent, dat je hulp nodig hebt. Doordat mijn dochter nog bij me inwoont, krijg ik geen huursubsidie meer, want zij verdient te veel. Gelukkig gaat ze op 1 juli op zichzelf wonen. Dan kan ik weer huursubsidie aanvragen en hopelijk de schuldsanering in. Daar zit je drie of vijf jaar aan vast, maar daarna ben je schuldenvrij.”
Frank: “Mensen zeggen hier wel eens: ga maar naar Frank. Die hoeft niet zoveel van je te weten en kent wel iemand die je kan helpen.”
De jongste vrijwilliger is Simke. Ze is twaalf en helpt een paar dagen per week mee in de moestuin. Ze geeft een rondleiding. “We hebben echt van alles. Daar staat een vijg, maar we hebben ook tomaten, eetbare bloemen, sla, prei en doperwtjes. De oogst gaat naar de winkel. We geven groente en fruit weg aan de mensen die hier komen of verwerken het in de maaltijden of soepen.”
Soep
Iedere week is er gratis soep voor iedereen en er wordt wekelijks gekookt. Frank: “Wij pakken echt elke feestdag mee om er iets van de maken. Met Pasen doen we iets met eieren en met Oud en Nieuw bakt iemand de gele dag oliebollen. Zo proberen we een beetje smeuïgheid in het leven mee te geven. De twee sociaal betrokken broers van café De Avonden hier om de hoek maken een paar keer per jaar een maal van kip, patat en groente voor onze mensen. Dat is echt een feestmaal! Van de bakker op de Brink krijgen we drie keer per week brood.”
Carleen: “We willen dat mensen met een glimlach weggaan. Er was iemand die zich schuldig voelde dat ze hier kwam. Toen heb ik gezegd: “Zal ik je een geheimpje verraden? Ik ben zo blij dat jij bij met komt, want dan kan ik genieten van jouw dankbaarheid.” Dat meende ik ook. Wij krijgen er met zijn allen iets voor terug.”
Stichting Veerkrachtig Betondorp (SVB), Zuivelplein 9. De naam ‘Stella’ is gefingeerd om privacy-redenen. http://veerkrachtigbetondorp.nl